Opvallend
is de beplanting langs de randen waardoor het voormalig eiland duidelijk
zichtbaar is gebleven in het polderlandschap. De foto, gemaakt door Hans
Veenhuis, is vanuit het zuiden
genomen, dateert uit de jaren tachtig van de twintigste eeuw en bestrijkt vooral
het zuiden en midden van het eiland.
Op het meest zuidelijke punt bevindt zich de ruïne van de middeleeuwse kerk en de fundering van de oude vuurtoren. Deze herinneringen gaan schuil achter het groen van de brede bosrand. Vanaf de Zuidpunt naar het noorden is eerst de Zuidert (met schuilhut) te zien en dan verder noordwaarts de Middelbuurt met het museumkerkje. Dit deel van het eiland heette vroeger ‘het eiland Ens’. Daar woonden de meeste protestanten en het werd wel eens het ‘Haagje’ van Schokland genoemd omdat er de meeste bestuurders woonden.
Jhr. J.R. Ortt, waterstaatsingenieur van 1855-1859, vertelt in een verslag aan de commissaris van de Koning in Overijssel hoe het gebied er na 1859 bij lag. Meer dan driekwart van het land bestond uit drassig weiland. Ortt doet een opmerkelijke suggestie in verband met de toekomst van het eiland. Er moet in plaats van minder meer water over Schokland vloeien, want, aldus de waterstaatsingenieur, ”het opgestormde water verliest op het eiland deszelfs krachtige beweging en laat daardoor de slikdeelen beter bezinken, waardoor het land zich steeds zal ophoogen en verbeteren en later onder de vruchtbaarste en winstgevenste graslanden zal behooren, die men hier langs de kusten aantreft. Ook zal men alsdan in gelegenheid zijn om zonder gevaar van weg te slaan, het terrein door lage kaden in te sluiten en alzoo voor zomervloeden te beveiligen” Die ideeën van Ortt worden later in praktijk gebracht. Mede dankzij zijn ideeën kunnen we thans genieten van de fraaie luchtfoto.
Ortt laat ook weten welke gebouwen er in 1859 nog op het eiland staan:
“Op Ens: 1e Hervormde Kerk en Pastorij; 2e Directiekeet van den Waterstaat; 3e
Magazijn van den Waterstaat; 4e Woning van den onderwijzer met school en schuur;
5e Woning van den Geneesheer; 6e Weefgebouw; 7e Twee schuren met ijsschuit ( Ens
en Emmeloord). Op Emmeloord: 8e Roomsche Kerk en Pastorij; 9e Woning van den
Onderwijzer met school en schuur;10e Schuur voor de brandspuit; 11e Woning van
de Vroedvrouw; 12e Weefgebouw; 13e Vier huisjes van de Roomsch Catholijke
Diaconie.
Ik zou het wenschelijk achten dat zoowel op Ens als Emmeloord de kerk met
pastorij in stand bleef. De beide op Schokland te verblijven vaste arbeiders
zouden alsdan de pastorijen betrekken, alwaar eene kamer voor de directie zoude
worden open gehouden, terwijl des zomers tijdens de uitvoering der werken de
Opzigter te Ens en de aannemer te Emmeloord een paar geschikte kamers in die
pastorijen tot verblijf zouden vinden en het volk in de alsdan ontruimde kerken
zoude kunnen”.
Van al die gebouwen is de Hervormde Kerk en pastorie op de Middelbuurt en de IJsloperschuur blijven staan.
bronnen: HCO, toegang no. 25, inv.no.14437 en Schokker Erf, nr. 28