Het schip van Thijs Luiten Slagter zat tweemaal in het ijs bij Schokland (1851 en 1870/71)

Schipper Thijs Luiten Slagter (Wanneperveen 1810 – Zwartsluis 1889)  en zoon van de Wanneperveense schipper Luite Thijs Slagter maakte een verslagen van zijn overwinteringen in 1851 en 1870/71, waarbij zij schip op de Zuiderzee bij het eiland Schokland is ingevroren.
Vermoedelijk had Thijs met een praam van 50 ton.<1> Hij had die winter kunnen blijven varen, tot hij begin februari 1851 te Akersloot voor eigen rekening een lading schelpen voor de kalkovens laadde, na waarschijnlijk eerst een last turf vervoerd te hebben. Hij voer met zijn tweede echtgenote  Margje Frijthof (1819-1899) en hun kinderen werden op diverse plaatsen geboren (incompleet): Jacoba (Zwartsluis 1843), Trijntje Slagter (1845, overleden 11 maanden later), Femmina (Amsterdam 1849), Lut(t)e (Ravenstein 1853), Christiaan Petrus (Driel 1857) en Jantje (Krommenie 1859).

Thijs Luiten bereikte op 11 februari 1851 het Noordhollands Kanaal. Daar werd hij door de vorst overvallen, zodat de vaart onmogelijk werd en hij daar evenals een tiental andere vaartuigen dertig dagen werd opgehouden. Al die tijd kwamen zij aan vers water door ijs of sneeuw te smelten. Brood moest van ver gehaald worden; dat kostte 68 centen per twaalf pond – voor die tijd uitermate duur - en dan nog zo slecht dat het haast niet te eten was. Maar toen het dooi werd was dit volgens de schrijver spoedig vergeten. Men voer naar Amsterdam en wachtte daar af tot de Zuiderzee weer toegankelijk was.

,,Den 14de maart zijn er verscheidene buren van ons weggegaan, maar daar wij wat klaarder bericht wilden hebben hoe het in zee met het ijs gesteld was bleven wij nog liggen.
Wij zijn pas op den 15de maart vertrokken, nadat turfschepen te Amsterdam, die de vorige dag van Zwartsluis gekomen waren, ons de tijding brachten dat de Zuiderzee klaar en er weinig ijs te zien was. (…) Zo gingen wij dan den 15de maart wel met 100 schippers het IJ uit naar zee, de ene hier, de andere daar naar toe. Een ieder was verheugd, dat wij nu van den winter ontslagen waren en dat men nu zijn broodwinning kon voortzetten. De wind was zuidwest, het was mooi weer en we zeilden met de fok te loever. Helaas kwam er spoedig verandering. Dwars van Harderwijk kregen wij stilte en toen een oostelijk wind, zodat wij op den Zuidwal bij Doornspijk aanliepen en daar door de wind gingen.' Na een onleesbaar gedeelte gaat het verder: ‘toen wij om het ijs heen waren, hielden wij bij de wind op. De wind kwam uit het zuidoosten en alles was water op ons schip, zodat wij wensten het zeil gereefd te hebben. Maar daar was geen doen aan, zodat wij 's nachts om twee uur onder Schokland, dwars van de vuurtoren ten anker zijn gekomen met veel wind en hard vriezen, waardoor al het water dat op ons vaartuig kwam ijs werd.'


Schelpenvissers aan de Noordzeekust bij Egmond aan zee.
 

'Toen het woensdag 16 maart dag werd was het een en al storm uit het zuidoosten en geweldig vriezen, zodat ons vaartuig wel een ijsklomp geleek. Ik kan wel 70 of 80 vaartuigen om ons heen tellen. Vaartuigen met turf geladen die naar zee moesten en die op de reede, dwars van de Middelbuurt, ten anker lagen. De wind werd die dag al heviger en de koude en de vorst nog sterker, zodat het vooruitzicht slecht begon te worden, want wij hadden weinig levensmiddelen en brandstof aan boord. 's Middags begon onze roeiboot geweldig met het ijs aan te vriezen, dat wij genoodzaakt waren die op de luiken te zetten, wat wij met grote moeite gedaan kregen.'
'De 17de maart was voor ons een dag die wel in het geheugen bewaard zal blijven. Het was een bange dag, vooral voor mijn vrouw en kinderen. Om 3 uur 's morgens kregen wij ijs voor den boeg en wel zo geweldig, dat er geen doen aan was. Het was of de gehele boel uit elkaar moest. 's Morgens om 8 uur gingen wij met het ijs mee naar zee. Andere schepen die al aan de grond zaten geraakten ook in verlegenheid. Overal gingen de noodvlaggen in de mast om redding, die er ook kwam van Schokkers en vissers, die zoveel het doenlijk was de schippers aan de palen brachten.'

‘Toen wij met het ijs mee naar zee gingen, geraakten wij op het laatst weer uit de schots en bleven nu voor anker liggen, maar toch altijd nog in het drijfijs.
Tot 's morgens 10 uur van den 18de maart, toen gingen we weer met het ijs mee naar zee. We hadden ons tweede anker zien klaar te krijgen en dat kregen wij er toen voor bij met een vaam <2> of zestien ketting. Doch toen dat aankwam was het of de gehele schuit uit elkaar moest. Toen schoof het ijs als een berg voor de schuit en kregen wij een zo'n grote ijsberg voor het schip dat ik en mijn knecht rondom de boegspriet zijn gegaan om die van ijs schoon te kloppen en te hakken. Hendrikus Blomberg kwam mij met een schots voorbij drijven en wierp mij een touw op, zodat hij achter ons bleef liggen. Wij waren toen zowat halverwege Urk en de Nagel [de Nagel ligt tussen Urk en Schokland, zie kaartje]. Dat heeft zo geduurd tot 's middags 3 uur, dat wij in doodsangsten verkeerden achter die berg van ijs.
Op het laatst kwam er beweging, het ijs kwam door het holle water - er woei thans een storm uit het noordoosten - in beweging en wij raakten die ijsberg voor de boeg kwijt. Toen hebben wij onze ankers zien te krijgen, wat een geweldig zware klus was, want alles zat onder het ijs. Er moest een derde hand op de ketting.

Routes op de Zuiderzee

Zo hebben wij met veel sukkelen onze ankers binnen gekregen en zijn toen voor de fok naar het Keteldiep gezeild. Doch daar moesten wij een eind van de wal in zee blijven. Er was namelijk geen water genoeg voor ons, daar wij 5½ voet diep lagen.'
'Vrijdagmorgen 19 maart was het doodstil en hard vriezen, zodat de zee overdekt werd met ijs, dat met die middag van den wal afzakte en naar zee afdreef. Toen zijn wij met veel sukkelen achter de kribben van het Keteldiep gekomen met 14 schepen, waarvan wij de enige waren die een roeiboot hadden. Die kwamen ze mij spoedig aflenen om een schipper, die op het Kamperzand aan de grond zat en die al twee dagen zonder 'brand' was geweest, brandstoffen te brengen. Wij hadden daar toen 'brand' genoeg en turf in overvloed. Daar kwamen nogal verscheidene schippers met turf onder Schokland vandaan vluchten.'
‘Toen hebben wij den 20ste maart 's morgens met mooi weer, maar bladstil en hard vriezen - zover we konden zien was de zee overdekt met ijs - elkander binnen geholpen en zijn toen met verscheidene schippers naar Kampen geweest voor etenswaren te halen waaraan wij grote behoefte hadden. Daar heb ik aan Teunis Doggerman onze schelpen verkocht om in Kampen te lossen voor ƒ 2,471/2 (per m3). Daarna zijn wij met een vracht proviand naar boord teruggegaan, waar ze recht blij waren. Ten eersten omdat wij terug waren en dat wij weer brood aan boord hadden.
's Middags hebben wij mijn zwager J. Troost ook nog binnen gekregen, die was ook achter Schokland in de Nagel geweest.'
'Zo waren wij dan onder veel ongemakken van dinsdag tot zaterdag in zee geweest, doch gelukkig nu behouden in een haven. Tot onze smart zagen wij de gehele dag op Elburg vijf schepen met de noodvlag aan de mast. Deze waren met het ijs onder Schokland weggedreven en er was geen middel om ze te helpen of nabij ze te komen want de zee was overdekt met ijs.

's Zondags [21 maart] is echter de stoomboot van de stad Kampen met 150 varensgezellen er op uit gegaan. Ze hebben het geluk gehad om de vijf schepen 's middags behouden aan de stad te brengen.
Toen zijn wij 's zondags ook naar de stad gevaren, hebben maandag en dinsdag de schepen gelost en zijn 's woensdags naar Zwartsluis gevaren waar wij dadelijk aan de werf moesten. Onze boegplaten waren zo dun en met gaten van het schuiven van het ijs dat het een wonder was, dat wij het nog gehouden hebben en dat we niet gezonken waren. Zo hebben we dan vier nieuwe boegplanken gekregen en zo onze schuit weer in orde laten maken. Daar was dan nu eindelijk die onvergetelijke winter afgelopen.'

De werf van Jacob Prins sr. op het eiland te Zwartsluis.

 

'Zo heb ik dan dit journaal opgemaakt om aan te blijven gedenken wat een schipper op zee al niet wat uitstaan moet en hoe hij haast altijd in gevaren is, om zijn klein huisje dat hij bewoont, kwijt te raken.'

Peter Visser schilderde in 1851 dit turfschip, varend op het Zwartewater bij de Arembergergracht te Zwartsluis.

 
Journaal van schipper van schipper Thijs Slagter: 73 dagen ingevroren onder Schokland met 27 vaartuigen (1870/71)

De winter van 1870-71 was koud met een gemiddelde temperatuur van – 0,6 graden Celsius. Tussen 20 december en 6 januari was er een fikse vorstperiode met in Utrecht 16 ijsdagen op rij, waarvan 8 met strenge vorst. Vooral de kou inval van 20 december was heftig. Begin februari werd er tijdelijk met een zuidoostelijke stroming zachtere lucht aangevoerd en steeg de temperatuur in drie tot 7 graden. Maar er volgde opnieuw een spectaculaire winterinval op 9 februari. De wind draaide van west naar noordoost en voerde opnieuw zeer koude lucht aan. Deze vorst duurde maar drie dagen, want op de 13e draaide de wind naar zuidwest. <4> De winter was voorbij, maar nog niet het ijs ..., en nog niet voor veel schippers.

 

Schipper Thijs Slagter <3>:
    'Daar wij op vrijdag den 16e December 1870 de last hebben gekregen met turf binnen de Kuinder bij J. Joontje [Joontjes?], zijn wij Zaterdag vandaar vertrokken naar de Kuinder en direct de haven uit met bladstilte, daar wij bang waren dat wij geen voldoende water zouden houden voor de droge haven als de wind naar het oosten ging, zoals wij verwachtten. Wij dreven den gehelen dag voor doodstilte en gingen een tijdlang ten anker, maar tegen den avond begon er wat wind te komen uit het westnoordwesten, zodat wij van de Friezen wal met een klein koeltje onder Urk zeilden, doch daar het zo dik van mist begon te worden, waren wij genoodzaakt te ankeren. Om een uur of zeven trok de mist weg en kregen we een harde koelte uit het noordwesten, zodat wij Z.W. aanlagen en nogal in onze schik waren, dat wij zo mooi voort stevenden. Helaas, het werd spoedig anders.'
‘Wij moesten afhouden naar Schokland wegens een bui uit het westen, die met hagel en sneeuw gepaard ging en met veel wind, zodat wij om een uur of tien onder Schokland zijn geankerd.
Zondag 18 en Maandag 19 December hadden wij slecht weer uit het Z.W., zodat er voor ons geen doen aan was over de Zuiderzee te komen. Maar Maandagavond werd het stil en kromp de wind naar het Z.O., met zware mist en tegen den morgen hadden wij zware storm uit het Oosten met sneeuwjacht.'
'Dinsdag 20 December wilden wij wel weer vertrekken, doch konden wegens den zwaren storm het anker niet krijgen en onze buren evenmin en het werd zo hard vriezen, dat alles ijs werd. Om tien uur begonnen wij aan den grond te geraken, zodat onze hoop weg te komen geheel vervloog; drie keer hadden wij te vergeefs een poging gedaan het anker te krijgen. In den avond om tien uur kregen wij het ijs voor den boeg, zodat wij ieder ogenblik vreesden in den grond te gaan.
Het heeft zo dan gehele nacht geduurd tot Woensdagmorgen 21 December dat wij in groten nood waren en geen ander vooruitzicht hadden, dan dat wij onze welvaart, schip en goed zouden verliezen. Een vaartuig van Meppel, Brouwer genaamd, met lijnkoeken geladen, ging dicht bij mij vandaan met het ijs mee naar zee tot dwars van Harderwijk en toen hij daar in het ijs vastzat heeft hij het schip en alles verlaten.'
Tegen den avond begon het ijs vast te zetten zodat aan bakboord onze turflast geheel onder het ijs bedolven was - het ijs hadden wij aan dien kant drie voet over de last heen zitten - en dat onze knevelties van de hoofdtouwen afschoven, zodat ons vaartuig wel een ijsklomp geleek en die dag een benauwde dag voor ons was, met den nacht op handen en zo rondom in het ijs bedolven, zodat het dien nacht mijn vrouw en kinders al menige traan gekost heeft.'
'Donderdag 22 December met den dag gingen ik en mijn zoon Lutte over het ijs naar Schokland, waar wij op de Meulenbuurt bij Smit aankwamen. Ook de andere schippers kwamen aan land om gezamenlijk te overleggen wat er in deze omstandigheden gedaan kon worden. Besloten werd Smit, den havenmeester, met behulp van tien Urker vissers met den ijsloper naar Kampen te sturen, tegen elk een beloning van 250 centen daags, om ons noodlot bekend te maken en ook zagen en bijlen van Kampen mee te brengen. Daar ik in de verzekering was bij Hardkamp en Goldberg te Amsterdam, zo gaf ik twee telegrammen met Smit mee, een voor het kantoor te Amsterdam en een voor mijn agent Prins<6> te Zwartsluis om onze positie bekent te maken en hulp te verzoeken. Maar geen van tweeën is terecht gekomen, dus ons vooruitzicht begon al slechter en de vorst en koude al heviger te worden, zodat ik genoodzaakt was mijn vrouw en kinderen aan wal zien te krijgen.'

Haven van Emmeloord in het ijs (1924)

Het lukte Slagter bij vrouw Smit klaar te krijgen dat zijn vrouw in de kamer ‘van den opzichter' haar intrek kon nemen en Donderdag drie uur betrol zijn vrouw met drie kinderen die kamer waarin een bedstee ‘tot het verdoen’ was. ‘Onze buren en buurvrouwen zeiden toen ik met vrouw en kinder achter hun vaartuigen langs ging: Zijn jullie al bang, wij nog lang niet, wij blijven nog op onze schepen. (…) Maar het veranderde spoedig, want 's avonds ging de wind naar het Z.W. met motregen en vriezen en hard waaien, toen werd het vooruitzicht al 'slimmer', want toen begon het ijs achter het eiland en buiten de vuurtoren zo geweldig te schuiven, dat iedereen bang begon te worden dat onze gehele vloot ten gronde zou gaan. 's Avonds om tien à elf gingen alle vrouwen en kinderen de schepen verlaten en dit is niet gemakkelijk toe gegaan, want dat moest geschieden met planken en ladders en dan zo tegen de palen van de Meulenbuurt op.'
'Zo zijn tien vrouwen, waaronder twee zwangere, en achttien kinderen aan land gekomen.’ Slagter zelf was met twee zoons die avond weer aan boord gegaan, maar het werd voor hen een bange nacht en voor zijn vrouw, die zich over hen zorgen maakte. Zij konden ‘s nachts niet weer naar land, omdat hun schip het verste van de palen was, wel 1600 ellen. Zijn vrouw had nog twee keer Urker vissers ‘bekocht’ om hen van boord te halen, doch die waren telken reize onverrichter zake terug gekomen.
Des morgens hebben ze al hun goed in turfmanden en kussenslopen gepakt - het gehele achterdek leeg, behalve de kachel, die werd achtergelaten- en daarmee zijn ze aan land gekomen. ‘En toen wij met ons goed op het eiland aankwamen zagen wij met verwondering, dat onze buren met vrouwen en kinderen ook hun intrek in de kamer van den opzichter hadden genomen. Het werd toen een verwarde boel, want zo tien vrouwen, achttien kinderen en twintig mannen in een kleine kamer, dit was alles door elkaar en in elkaar, dat werd wat, dat was gekerm, zuchten en steunen en klaagtonen. (…) 'Alle schippers waren dien dag bezig om hun goed op het eiland Schokland te brengen, alles werd in de kamer van de opzichter door elkaar heen gegooid, het werd toen een zo verwilderde boel, dat ik het niet beschrijven kan.'
'De knechten hadden hun toevlucht in de kerk genomen, waar ze wel met honderd man, vissers en schippersknechten, bijeen waren, en moesten daar veel koude ondergaan omdat er geen gelegenheid was die warm te stoken. In de kamer van den opzichter was echter een goede kachel en brandstof genoeg, want het waren bijna alle turfschepen die in het ijs zaten.'
'Men keek voortdurend uit of Smit niet met den ijsloper terug kwam, doch dit gebeurde eerste den zesden dag, die had al dien tijd op het Kampereiland vertoefd. De schippers hadden zelf enkele bijlen, Slagter zelf drie, waarmee ze aan het werk gingen en met onderlinge hulp en die van vissers en de twee zoons van de lichtwachter, die elk f 2,50 per dag verdienden, lukte het om enkele schepen aan de palen te krijgen. ‘Maar’, verzucht Slagter, ‘dat was soms wat te zeggen om vrede en eensgezindheid onder elkander te houden, want ieder wilde de eerste zijn.'

Turfschepen in het ijs in de haven van Emmeloord (1924)

'Des middags den 23e December tegen de avond was alles in rep en roer en in grote verlegenheid.’ Onderwijl sommigen bezig waren schepen uit het ijs te halen, anderen goederen aan de wal te brengen, Slagter zelf om een zak aardappelen van boord te halen, begint het ijs te scheuren en te schuiven in het gat van Ens - zoals men weet: tussen de Ketel en Schokland- en wel van de Middelbuurt op Vollenhove aan. Het gevolg was, dat de schepen die beneden die ijsverschuiving lagen, met het ijs meegingen, vijf andere waaronder dat van Slager, die boven de ontstane geul lagen, bleven vastzitten.
'De geul werd zo breed, als er maar voldoende diepte was geweest, er wel een oorlogschip had kunnen laveren. Aan de wal werd het echter en gekerm en gelamenteer van de vrouwen en kinderen en een geschreeuw: ,,Komt aan den wal, komt aan den wal!”' Iedereen trachtte dit te doen, niet wetende hoe dit zou gaan, maar gelukkig het ijs zette weer vast in het gat van Ens. Er kwam echter ook ijs om de noordzijde van het eiland heen en verraste daar de schippers Boot en Beers van Kolhorn, die ijlings hun schepen moesten verlaten; een oud man van 75 jaar kregen ze er met behulp van touwen en ladders af. Maar de schepen werden meegevoerd in de richting van Blankenham, zover dat ze bij ‘zichtig’ weer slechts even te zien waren, ze zijn echter later nog terecht gekomen.
'Maar ik moet nog even melden', vertelt Slagter verder, 'dat mijn zoons een grote pot met aardappelen aan boord gekookt en klaargemaakt hadden voor de vrouwen en kinderen die op Schokland waren, want die kregen daar ook niet al te veel en die waren recht blijde toen wij er mee aan de wal kwamen. Toen echter alles klaar was, kwam de breuk in het ijs, en hoewel de aardappelen op den schotel gereed lagen, vlogen vrouwen en kinderen naar buiten met geroep en gekerm: 'Komt aan den wal, de vaartuigen gaan weg.'
'Onderwijl gingen vissers en ander volk van de wal in de kamer, vonden daar de tafel gedekt, maakten de schotel leeg, zodat ondanks alle moeite die wij er voor gedaan hadden, onze vrouwen er nog niets van kregen.'
Schipper Slagter vertelt hoe zij zich op het eiland behelpen moesten, hoe zij bleven uitzien naar hulp van de vaste wal, hoe die er eindelijk kwam en hoe na veel onderhandelen en mislukte pogingen akkoord werd gemaakt om zijn schip voor f 900,- naar de wal en aan de palen te brengen.
'Scheepsbouwer Van Goor uit Kampen had daarbij de regeling, dertig mannen had hij in 't werk, terwijl andere ploegen met de andere schepen bezig waren. Van Kampen, Zwartsluis en de Lemmer kwamen talrijke nieuwsgierigen om te kijken.'

Opgestuwd ijs in de haven van Emmeloord (1924)

Na zeven dagen werken lukte het om Slagter's schip op 7 januari aan de palen te krijgen, waar hij het met een ketting van 45 vaam vast kon maken. Zijn vrouw en kinderen waren al op 5 januari weer aan boord gekomen. In de haven van Emmeloord (‘Emlo’) lagen zeven schepen en talrijke vissers van Marken, Volendam, Harderwijk, Elburg, Vollenhove, Urk enz. Slagter lag samen met zestien turfschepen, een met kalk en een met hooi aan de palen tussen de Zuider en Meulenbuurt. Hij deelt mee wat havenmeester Smit met zijn ijsloper had beleefd. Schippers Boot en Beers, die in de richting Blankenham waren weggedreven, kwamen weer in de haven. Daarvoor waren 123 mannen te werk gesteld voor twee gulden per dag en vier grote borrels brandewijn per dag. Het kostte die schippers wel f 2.000,-.
Achter de schepen langs, die aan de palen lagen, werd een brede geul open gehouden, zodat als het ijs in het gat van Ens ging schuiven, die schepen niet meegingen. Het maken van die geul had f 187,- gekost, het was maar geld op geld klaagde Slagter, maar de betaalde tien gulden kreeg hij later van de assurantie terug. Een zekere De Waard, visser van Marken, had het toezicht over de geul en als die order gaf, moesten de schippers een man aanstellen om die open te houden; die er niet aan voldeed kreeg f 1,50 boete per dag.

In ‘t winkeltje op Emmeloord

 

Toen het ijs goed was geworden gingen de knechten meest naar huis en ook de schippers zijn wel eens een paar dagen op familiebezoek gegaan. Vele nieuwsgierigen kwamen een kijkje nemen bij de op Schokland ingevroren schepen. ‘Dagelijks kwamen marskramers met goederen van den vasten wal, zoals kruidenierswaren, bollen, brood, tot ellewaren toe, zodat wij den gehelen winter aan niets gebrek hadden.’
'Ons koffiehuis was', wordt verder verteld, 'als zij ons wat vermaken wilden, bij Smit. Daar zijn wat propjes, ik meen glaasjes brandewijn, geschonken en kannen brandewijn gehaald, dat was voor een gulden de kan en op het laatst f 1,10'.
Maar Smit was wat duur en bedroog zichzelf, want 'toen men van den vaste wal kon komen, lag zijn winkel onder de voet.'
De 16e februari begon het te dooien en zorgde men ervoor voldoende levensmiddelen aan bord te krijgen, want het kon wel eens lang duren eer men die weer kon aanschaffen. Gelukkig werd het bij zuidelijke en zuidwestelijke winden een zachte dooi, wat een geluk was, want bij storm uit het Westen of Noordwesten was er, volgens Slagter, van de vaartuigen weinig terecht gekomen.
Zondag 19 februari zijn nog vele schippers zonder gevaar naar Kampen geweest. M
Maar maandag 20 zette het ijs van Schokland op den vaste wal aan.
Woensdag 22 februari werden nog vijftien der aan de palen bevestigde schepen uit het ijs gehaald en in de haven gebracht.
Slagter durfde wegens zijn diepgang de haven niet in, maar ging 27 februari op de rede ten anker. In den Nagel en om den Zuid was geen ijs meer te bekennen, doch op de ‘Friezen wal’ lagen nog hopen ijsbergen.
De 28e februari had men storm uit het Zuidwesten, doch tegen de middag liep de wind naar het Noorden en ging men met gereefde zeilen vertrekken, ook al omdat nu het ijs van de vaste wal kwam afzetten. Eerst had men buiten Schokland nog wat last van ijs, doch later niet meer en tien uur 's avonds kon men onder Durgerdam ankeren. De schepen die in de haven waren konden er niet uit komen en sommigen hebben nog veertien dagen moeten vertoeven.
De volgenden dag, 28 februari, zeilde Slagter naar Amsterdam, kwam aan het Westerdok waar men door een grote menigte nieuwsgierige schippers verwelkomd werd die van hun avonturen hadden gehoord. 's Middags voer men naar de Brouwersgracht en des avonds kreeg men bezoek van familie en vrienden, en waren toen 'met elkander regt verblijdt, dat wij elkander in gezondheid mogten treffen, na zoveel angsten en gevaren van drieënzeventig dagen, of tien weken en drie dagen'.

De twee verslagen staan in De Vriendenkring, 40e jaargang nr. 2 Zomer 2000, 46-51, idem 42e jaargang, nr.4, Winter 2002, 34-40.

Naschrift redactie Vrienden van Schokland:
,,De vereniging Vrienden van Schokland ontving in 1997 een brief van de heer C. P. Slagter uit Moerdijk, waarin hij vertelde dat hij over een tweetal scheepsjournalen uit 1851-1852 en 1870-1871 beschikte. Het waren verslagen van overwinteringen op de Zuiderzee onder het eiland Schokland.
Slagter, zoon van een binnenschipper, stamt uit een oud schippersgeslacht. Een toevallige kennismaking met ons blad De Vriendenkring met op de omslag de foto van het kerkje op Schokland bracht hem op het idee dat de verslagen mogelijk interessant zouden zijn voor ons tijdschrift en dus gepubliceerd konden worden. Dat laatste doet de redactie met veel plezier.
De originele journalen waren niet altijd even goed leesbaar zodat geen doorlopend verhaal gemaakt kon worden. Desondanks kan toch een goed beeld gevormd worden van de omstandigheden waaronder de schippers uit die tijd moesten werken en met welke verrassingen zij te maken kregen. Slagter wijst in zijn brief op het pure en ongeromantiseerde karakter van de reisverslagen. Ook op de hulpvaardigheid en gastvrijheid van de Schokkerlui in bange dagen.”

Chris P. Slagter.

Naschrift G. van Hezel
De verslagen zijn in bezit van schipperszoon Chris P. Slagter uit Moerdijk. Chris P. Slagter begon in 1948 als matroos bij Rijkswaterstaat, werd in 1953 stuurman op het stoom-directievaartuig Jan Blanken Jz. bij het sluitgat Ouwerkerk, kwam van 1957 tot 1967 als schipper op meetvaartuigen van de directie, was schipper op de bakenboot Volkerak en Goude, scheepvaartmeester in Dordrecht en tot 1988 bemande hij de verkeerspost bij de verkeersdienst.
Naamgenoot Christiaan Petrus Slagter werd op 27-10-1856 in  Driel geboren <5> als zoon van de maker van de verslagen schipper Thijs Luiten Slagter.
Thijs Luiten Slagter (Wanneperveen 03-03-1810 - Zwartsluis 14-01-1889) trouwde met Margje Frijthof, toen winkelierster. Het was zijn tweede huwelijk. Zijn vader was Tiemen Alberts Koopmans, slager en de moeder van Margje was Annigje Kroes.
Thijs Luiten Slagter (militair in 1833), genoemd als schipper (1861,1877,1878, 1880, 1881,<1889), was geboren op 03-03-1810 in Wanneperveen, en daar gedoopt (N.G.) op 11-03-1810. Hij bleek in 1861 te Zwartsluis te wonen (huwelijk dochter). Thijs Luiten Slagter overleed op 14-05-1889 in Zwartsluis op 79-jarige leeftijd.
Ook de vader van Thijs Luiten Slagter, Luit (Leut) Thijs Slagter (1809) was schipper (1831,1833,<1841);. Hij is geboren ‘op de Schutsloot’ te Wanneperveen, en aldaar gedoopt (N.G.) op 15-07-1787. Deze Luit (Leut) Thijs - echtgenoot van Jantje Bast - was vernoemd naar zijn overgrootvader Luite. Hij woonde in 1809 (ten tijde van zijn huwelijk) in Wanneperveen. Hij woonde in 1809 (ten tijde van zijn huwelijk) in Wanneperveenen overleed op 20-09-1841 in Zwartsluis op 54-jarige leeftijd.
 
Enkele “ijs”-berichten uit de winter van 1870-71

       

De Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant, 31-12-1870:
,,Schokland, door het schippersgild verstrekt, om de schepen door het ijs te zagen en in de haven van Schokland in veiligheid te brengen. Ook voor levensmiddelen en wat meer noodig was, is terstond gezonden …”  

   

Noten
<1> In 1874 bedroeg het gemiddeld laadvermogen van de turfschepen die in Zwartsluis de Staphorstersluis passeerden 54,3 ton. Het sluisgeld bedroeg 5 cent per ton geladen en 1½ per ton ongeladen.
<2> Vaam: lengtemaat, 6 voet of 66 duim of circa 1,69 meter.
<3> Bron: De Vriendenkring, 40e jaargang nr.2 Zomer 2000, 46-51, idem 42e jaargang, nr.4, Winter 2002, 34-40. In Binnenvaart 1997-1 werd ook reeds aandacht besteed aan deze journaals. De redactie van dat blad gaf De Vriendenkring toestemming om het materiaal - de originele tekst en de soms noodzakelijke aanvulling - in De Vriendenkring te gebruiken.  
De afbeeldingen zijn toegevoegd door de redactie van www.schoklanddoordeeeuwenheen.nl
<4> Grafiek en informatie:  http://www.meteolink.nl/winter-1871/
<5> BS Geboorte, Erfgoedinstelling Gelders Archief Arnhem. Gelderland, Archief 0207, registratienummer 5470, Aktenummer 88, registratiedatum 28-10-1856. Akteplaats Driel.
<6> Vermoedelijk Jacob Prins scheepsbouwmeester te Zwartsluis, wiens scheepswerf ‘op het Eiland’ lag. Hij was in 1829 getrouwd met Berendina Slagter.

Literatuur
Binnenschepen in het ijs onder Schokland. In: De Vriendenkring, 40e jaargang nr. 2 Zomer 2000, 46-51,
Binnenschepen in het ijs II. In: De Vriendenkring, 42e jaargang, nr.4, Winter 2002, 34-40.
Isbrücker-Klijnsmit, Tiny,  ,,Interview. C.P. Slagter, 60 lid EMM/VPW. Chris Slagter, schipperszoon, was 1 augustus 2008 60 jaar lid van de EMM/VPW.” In:  VPW-nieuws. Informatieblad Wakorganisatie Personeel Verkeer en Waterstaat, nr. 217, maart/ april 2009, 11.
https://vpwnet.files.wordpress.com/2009/03/vpw-mrt-apr_09.pdf
Slagter, T., Binnenschepen in het ijs. In: Binnenvaart 1997-1, 3-6.
Slagter, T., Binnenschepen in het ijs. In: Binnenvaart 1997-2, 13-17.

www.schoklanddoordeeeuwenheen.nl